Μελέτη με κριτές αποκαλύπτει ότι χρειάζονται καθημερινά 85 νέες παράκτιες θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές για την επίτευξη του στόχου προστασίας των ωκεανών έως το 2030
Οι συγγραφείς προτείνουν μια νέα κλιμακούμενη και οικονομικά αποδοτική πορεία για την επείγουσα αύξηση της αποτελεσματικής προστασίας των παράκτιων θαλασσών ώστε να επιτευχθεί ο στόχος 30×30.
Ουάσινγκτον (3 Ιουνίου 2025) - Μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε από το Dynamic Planet και το National Geographic Pristine Seas ποσοτικοποιεί, για πρώτη φορά, τον αριθμό των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών (ΠΠΠ) που απαιτούνται για την επίτευξη του παγκόσμιου στόχου της προστασίας του 30% των ωκεανών μας έως το 2030 (30×30) - τον οποίο συμφώνησαν οι παγκόσμιοι ηγέτες στη Διάσκεψη της Σύμβασης του ΟΗΕ για τη Βιολογική Ποικιλότητα (COP15) τον Δεκέμβριο του 2022.
Τα ευρήματα που δημοσιεύονται στο Marine Policy αποκαλύπτουν το εντυπωσιακό χάσμα μεταξύ των δηλωμένων φιλοδοξιών των ηγετών και των συγκεκριμένων δράσεων που έχουν αναληφθεί για την προστασία των ωκεανών. Σύμφωνα με τη μελέτη, για να καλυφθεί το κενό μεταξύ του σημερινού 8% του παγκόσμιου ωκεανού που βρίσκεται υπό κάποιου είδους προστασία και του 30%, ο κόσμος πρέπει να δημιουργήσει περίπου 190.000 μικρές ΜΠΕ μόνο στις παράκτιες περιοχές και επιπλέον 300 μεγάλες ΜΠΕ σε απομακρυσμένες, υπεράκτιες περιοχές παγκοσμίως μέχρι το τέλος του 2030, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος.
Καθώς η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς πραγματοποιείται στις 9-13 Ιουνίου και ενώ απομένουν μόνο πέντε χρόνια για την επίτευξη των στόχων για τη βιοποικιλότητα που συμφώνησε ο κόσμος, τα ευρήματα αυτά αποτελούν έναν ισχυρό έλεγχο της πραγματικότητας και μια έκκληση για πολύ υψηλότερα επίπεδα φιλοδοξίας από τις κυβερνήσεις.
"Γνωρίζουμε πώς να αποκαταστήσουμε την απίστευτη δύναμη του ωκεανού να τροφοδοτεί τη ζωή στη γη, αλλά ο χρόνος τελειώνει", δήλωσε η Kristin Rechberger, διευθύνουσα σύμβουλος της Dynamic Planet και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης. "Αν θέλουμε να επιτύχουμε τον παγκόσμιο στόχο της διατήρησης του 30% του ωκεανού μέχρι το 2030, το απόλυτο ελάχιστο που απαιτείται για την προστασία των ανθρώπων και του πλανήτη από τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, της απώλειας της βιοποικιλότητας και της αυξανόμενης επισιτιστικής ανασφάλειας, θα πρέπει να δημιουργούνται καθημερινά 85 ΜΠΕ σε διάστημα έξι ετών, αρχής γενομένης από το 2025".
Επί του παρόντος, μόνο το 8,3% του ωκεανού βρίσκεται υπό κάποια μορφή προστασίας - και μόνο το 3% προστατεύεται σε μεγάλο βαθμό από επιζήμιες δραστηριότητες. Ένας συντριπτικός όγκος ερευνών που έχουν αξιολογηθεί από ομοτίμους δείχνει ότι οι ΜΠΕ που απαγορεύουν την αλιεία είναι ο πιο αποτελεσματικός μηχανισμός για την αναπλήρωση της θαλάσσιας ζωής και προσφέρουν αμέτρητα οφέλη για τους ανθρώπους, την οικονομία και το κλίμα.
Επιπλέον, δεδομένου ότι η μεγαλύτερη βιοποικιλότητα και οι ανθρώπινες δραστηριότητες συγκεντρώνονται στις παράκτιες περιοχές, οι πλήρως ή σε μεγάλο βαθμό προστατευόμενες παράκτιες ΜΠΕ είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Τα εν λόγω αποθέματα προσφέρουν πολυάριθμα οφέλη: αποκαθιστούν τη θαλάσσια ζωή εντός των ορίων τους, ενισχύουν την επισιτιστική ασφάλεια, προωθούν την ανθεκτικότητα στο κλίμα, υποστηρίζουν θέσεις εργασίας, παρέχουν οικονομικά οφέλη και βελτιώνουν την ανθρώπινη υγεία στην περιοχή τους.
Χρησιμοποιώντας την Παγκόσμια Βάση Δεδομένων για τις Προστατευόμενες Περιοχές, οι συγγραφείς υπολόγισαν το τμήμα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) (12-200 ναυτικά μίλια) και των χωρικών υδάτων (0-12 ναυτικά μίλια) κάθε χώρας που βρίσκεται σήμερα υπό προστασία. Στη συνέχεια, υποθέτοντας έναν στόχο ίσης προστασίας και για τις δύο, υπολόγισαν την έκταση που απαιτείται για την επίτευξη του στόχου του 30% σε κάθε ζώνη. Διαπίστωσαν ότι η επίτευξη του στόχου του 30% θα απαιτήσει σημαντικές συνεισφορές από χώρες με εκτεταμένες ακτογραμμές και μεγάλες ΑΟΖ, όπως η Ινδονησία, ο Καναδάς, η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, με τις περισσότερες ανάγκες ΜΠΕ στην Ανατολική Ασία και τον Ειρηνικό (102 μεγάλες ΜΠΕ, 75.000 μικρές ΜΠΕ), ακολουθούμενες από την Ευρώπη, τη νότια Ασία και το Κοραλλιογενές Τρίγωνο (65 μεγάλες ΜΠΕ, 33.000 μικρές ΜΠΕ).
"Η ανάλυσή μας, η οποία καλύπτει πάνω από 13.000 ΜΠΕ παγκοσμίως, αποκάλυψε γρήγορα πόσο πίσω είναι ο κόσμος", δήλωσε ο Juan Mayorga, συν-συγγραφέας της μελέτης και επιστήμονας θαλάσσιων δεδομένων στο National Geographic Pristine Seas. "Ο ακριβής αριθμός των πρόσθετων ΜΠΕ που απαιτούνται εξαρτάται από το μέγεθός τους και τα πρότυπα για το τι μετράει ως πραγματικά προστατευόμενο, αλλά η κλίμακα της πρόκλησης είναι αναμφισβήτητη".
Η μελέτη διαπίστωσε ότι έθνη όπως η Αυστραλία, η Χιλή, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν ήδη ξεπεράσει το όριο προστασίας του 30% στις ΑΟΖ τους, αν και για τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο αυτό έχει επιτευχθεί σε ιδιαίτερα προστατευόμενες ΜΠΕ στα υπερπόντια εδάφη τους και όχι στα ηπειρωτικά τους ύδατα. Επιπλέον, οι συγγραφείς υπογραμμίζουν ότι πολλές υφιστάμενες ΜΠΕ δεν είναι αποτελεσματικές. Για παράδειγμα, σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, πάνω από το 80% των υφιστάμενων ΜΠΕ στερούνται κατάλληλης διαχείρισης και προσφέρουν ελάχιστη ή καθόλου προστασία από επιζήμιες ανθρώπινες δραστηριότητες.
"Ο ρυθμός υλοποίησης των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών είναι εντελώς ανεπαρκής για τις ανάγκες του κόσμου", δήλωσε ο Enric Sala, συν-συγγραφέας της μελέτης και ιδρυτής του National Geographic Pristine Seas. "Είχαμε πάρα πολλά συνέδρια γεμάτα ομιλίες και καλές προθέσεις- τώρα χρειαζόμαστε ηγεσία και πραγματική δράση. Χωρίς αποτελεσματικότερη προστασία τώρα, ο ωκεανός δεν θα μπορέσει να συνεχίσει να μας παρέχει, ιδίως για τις παράκτιες κοινότητες του παγκόσμιου Νότου που ήδη υποφέρουν από την υπεραλίευση και την υπερθέρμανση του πλανήτη".
Ένας νέος δρόμος για την κλιμάκωση των ΜΠΕ
Ενώ τα οφέλη των παράκτιων ΜΠΕ για τη φύση και τον άνθρωπο είναι καλά τεκμηριωμένα, οι συγγραφείς προειδοποιούν ότι η δημιουργία τους ήταν πολύ αργή για την επίτευξη του στόχου 30×30. Επιπλέον, οι περισσότερες χώρες δεν έχουν ακόμη καταρτίσει λεπτομερή χάρτη πορείας για την επίτευξη του παγκόσμιου στόχου 30×30. Η μελέτη εντοπίζει τρία βασικά εμπόδια που εμποδίζουν αυτή την πρόοδο και προτείνει λύσεις για να προωθηθεί ένα νέο μοντέλο για την υλοποίηση και τη διαχείριση παράκτιων ΜΠΕ που επιτρέπει την ταχεία αναπαραγωγή, την αποτελεσματική διαχείριση και τη βιώσιμη χρηματοδότηση.
Στις περισσότερες παράκτιες χώρες, οι ΜΠΣ υλοποιούνται και διαχειρίζονται από κυβερνητικές υπηρεσίες, οι οποίες τείνουν να θεωρούν τις ΜΠΣ ως οικονομικό βάρος, βασιζόμενες παραδοσιακά στη φιλανθρωπία και την κρατική χρηματοδότηση. Ωστόσο, η έρευνα έχει δείξει ότι οι ιδιαίτερα προστατευόμενες παράκτιες ΜΠΕ είναι καλές για τις επιχειρήσεις, ωφελώντας σε μεγάλο βαθμό τον παράκτιο θαλάσσιο τουρισμό και την αλιεία. Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα συνδυασμένα οικονομικά οφέλη των παράκτιων ΜΠΣ μέσω της βελτίωσης του τουρισμού, της αλιείας και άλλων υπηρεσιών οικοσυστήματος συχνά υπερκαλύπτουν το κόστος δημιουργίας και συντήρησής τους ήδη από το δεύτερο έτος μετά την προστασία τους, με κάθε 1 δολάριο που επενδύεται σε μια ΜΠΣ να παράγει 10 δολάρια σε οικονομική παραγωγή.
Ως εκ τούτου, η μελέτη προτείνει ένα νέο μοντέλο για την κλιμάκωση της προστασίας των παράκτιων ωκεανών, όπου οι παράκτιες ΜΠΕ υλοποιούνται ως ιδιωτική επιχείρηση, η οποία διοικείται από μια κοινοπραξία μετόχων, συμπεριλαμβανομένων των αλιέων και των τουριστικών φορέων. Αυτό το τοπικά καθοδηγούμενο, επιχειρηματικά προσανατολισμένο μοντέλο, υποστηρίζουν οι συγγραφείς, θα επέτρεπε σημαντικά την αναπαραγωγή και την κλιμάκωση των παράκτιων ΜΠΕ που απαιτείται για την επίτευξη του παγκόσμιου στόχου 30×30 στις χωρικές θάλασσες.
"Επιτυχημένα παραδείγματα κερδοφόρων παράκτιων ΜΠΕ από όλο τον κόσμο, όπως το κοραλλιογενές πάρκο Chumbe Island στην Τανζανία και το θαλάσσιο καταφύγιο Misool στην Ινδονησία, αποδεικνύουν ότι η αναζωογόνηση του ωκεανού είναι επίσης καλή επιχείρηση", πρόσθεσε ο Rechberger. "Οι παράκτιες ΜΠΕ είναι επίσης εξαιρετικές κοινωνικές επιχειρήσεις και παράγουν τεράστια οφέλη για τις κοινότητες της πρώτης γραμμής".
"Χωρίς αλλαγή του απαρχαιωμένου μοντέλου διατήρησης, όπου οι πρωτοβουλίες καθοδηγούνται από τις κυβερνήσεις που κινούνται αργά, δεν υπάρχει ελπίδα για την προστασία του πλανήτη μας από τις καταστροφικές επιπτώσεις ενός ωκεανού που πεθαίνει. Η ώρα για τις εθνικές κυβερνήσεις να παραδώσουν την εξουσία στις τοπικές κυβερνήσεις είναι τώρα, πριν να είναι πολύ αργά", συνέχισε ο Rechberger.
###
Δυναμικός πλανήτης
Η Dynamic Planet είναι αφοσιωμένη στην οικοδόμηση οικονομιών διατήρησης που αποκαθιστούν τη φύση αντί να την εξαντλούν. Ιδρύθηκε το 2012 από τη διευθύνουσα σύμβουλο Kristin Rechberger, η Dynamic Planet συνεργάζεται με εταίρους υψηλού αντίκτυπου από την κυβέρνηση, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία των πολιτών για τη δημιουργία αναγεννητικών θαλάσσιων τοπίων και τοπίων με επιστημονικά τεκμηριωμένες επιχειρηματικές υποθέσεις, νέα επιχειρηματικά μοντέλα και κατάλληλες για το σκοπό αυτό βιώσιμες λύσεις χρηματοδότησης. Στόχος μας είναι να συμβάλουμε στην αποτελεσματική και δίκαιη προστασία του 30% του πλανήτη έως το 2030, δημιουργώντας παράλληλα ισχυρά τοπικά κοινωνικοοικονομικά οφέλη.
National Geographic Pristine Seas
Η Pristine Seas συνεργάζεται με αυτόχθονες και τοπικές κοινότητες, κυβερνήσεις και άλλους εταίρους για να βοηθήσει στην προστασία ζωτικών περιοχών στον ωκεανό, χρησιμοποιώντας έναν μοναδικό συνδυασμό έρευνας, εμπλοκής της κοινότητας, πολιτικής εργασίας και στρατηγικής επικοινωνίας και μέσων ενημέρωσης. Από το 2008, η Pristine Seas έχει βοηθήσει στη δημιουργία 29 θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, που καλύπτουν περισσότερα από 6,9 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα ωκεανού.
Φωτογραφία: Manu San Félix/National Geographic Pristine Seas